Miło nam poinformować o najnowszej książce dr hab. Macieja Bernatta, prof. ucz., pt. "Populism and Antitrust: The Illiberal Influence of Populist Government on the Competition Law" (Cambridge University Press 2022, cambridge.org).
Prawo konkurencji służy temu, by rynki działały dla dobra konsumentów. Równocześnie poprzez oddziaływanie na siłę rynkową przedsiębiorców i obniżanie barier uczestnictwa w życiu gospodarczym prawo to może pozytywnie wpływać na demokrację. Takie funkcjonowanie prawa konkurencji zależy jednak od tego, czy organy ochrony konkurencji i kontrolujące je sądy są w stanie stosować prawo w sposób efektywny i bezstronny. Książka pokazuje, że rządy populistów wiążące się z osłabieniem checks and balances demokracji liberalnych, kryzysem praworządności i przewartościowaniem roli państwa w gospodarce negatywnie oddziałują na system ochrony konkurencji zarówno na poziomie krajowym jak i ponadnarodowym (w UE). Tym samym zagrożone jest pozytywne oddziaływanie prawa konkurencji na rynki i demokrację.
Książka jest oparta o szeroki, empiryczny materiał badawczy; analizuje w pogłębiony sposób przypadek Polski i Węgier i nawiązuje do doświadczeń innych krajów rządzonych przez populistów: Czech, Grecji, Indii, RPA i Wenezueli. Ponadto jej istotną część stanowi analiza roli Unii Europejskiej w zapewnianiu integralności systemu ochrony konkurencji.
Książka umożliwia wyciągnięcie lekcji na przyszłość zarówno w odniesieniu do krajów rządzonych przez populistów (takich jak Polska), jak i takich w których jest to możliwe w przyszłości. Po pierwsze identyfikuje cztery możliwe scenariusze oddziaływania rządów populistów na system ochrony konkurencji i nazywa przejawy negatywnego wpływu tych rządów. Dotyczą one m.in. ograniczenia niezależności organów ochrony konkurencji, ich wiedzy eksperckiej oraz zakresu kompetencji, a także wybiórczego i ograniczonego stosowania prawa przez te organy (np. w odniesieniu do spółek kontrolowanych przez rządzących). Po drugie, proponuje rozwiązania pozwalające uczynić system ochrony konkurencji bardziej odpornym na oddziaływanie rządów populistów. Kluczowe jest w tym zakresie wzmocnienie organów ochrony konkurencji. Po trzecie wskazuje, że konieczne jest takie określanie priorytetów stosowania prawa konkurencji, by odpowiadało ono na społeczno-gospodarcze przyczyny leżące u źródła popularności populizmu, w tym m.in. rosnące nierówności ekonomiczne. Po czwarte, wskazuje na potrzebę aktywniejszej roli Unii Europejskiej w przeciwdziałaniu antyintegracyjnym działaniom gospodarczym państw członkowskich UE.
Książka wpisuje się w dyskusję na temat kryzysu demokracji liberalnych w Europie i na świecie, w tym odnośnie do ekonomicznych źródeł tego kryzysu. Pozwala lepiej zrozumieć jakie są związki pomiędzy demokracją liberalną a gospodarką wolnorynkową. Zachęca do dyskusji nad takim kształtowaniem porządku gospodarczego, by umacniał on demokracje i stanowił odpowiedź na nowe, społeczne i środowiskowe wyzwania przed nimi stojące.
O autorze:
Maciej Bernatt jest profesorem Uniwersytetu Warszawskiego na Wydziale Zarządzania, doktorem habilitowanym nauk prawnych i magistrem stosunków międzynarodowych. Kieruje Centrum Studiów Antymonopolowych i Regulacyjnych WZ UW i jest redaktorem naczelnym anglojęzycznego Yearbook of Antitrust and Regulatory Studies. Był wielokrotnie stypendystą polskich i zagranicznych instytucji, w tym na uczelniach i jednostkach badawczych w Australii, Niemczech i Stanach Zjednoczonych. Realizuje badania w międzynarodowych zespołach badawczych i publikuje w prestiżowych periodykach naukowych i prasie ogólnopolskiej. Jego zainteresowania leżą na styku prawa konkurencji, prawa konstytucyjnego i praw człowieka, prawa administracyjnego oraz prawa UE. W swoich badaniach nawiązuje do doświadczenia zawodowego wyniesionego z pracy w Trybunale Konstytucyjnym, Sądzie Najwyższym, Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oraz zainteresowań polityką, ekonomią i historią.
